Ośmiornice dwunożne (Octopus bimaculoides) są naturalnie obdarzone niespokojnym i agresywnym charakterem. Są nie tylko mizantropijne, ale także cyniczne: okazują miłość i troskę o swoich sąsiadów tylko podczas godów. Naukowcy z Johns Hopkins University stworzyli cud prospołeczności dla mięczaków, odurzając je MDMA. Co to mówi o ludziach?
Małże na haju
Mimo całej swojej aspołeczności, chemia zachowań społecznych u ośmiornic jest w porządku: natura nagrodziła głowonogi systemem z serotoniną, ewolucyjnie starożytną cząsteczką odpowiedzialną za dobre samopoczucie, poczucie szczęścia i prospołeczność. Po przeanalizowaniu genomu Octopus bimaculoides naukowcy odkryli interesującą rzecz: gen kodujący białka, które przenoszą serotoninę w mózgu, jest przerażająco podobny do analogicznego ludzkiego genu SERT.
Tak narodził się pomysł zanurzenia ośmiornic w magicznym wszechświecie ekstazy. Narkotyk nie został wybrany ze względu na zamiłowanie do magii i rave'ów: droga MDMA do mózgu przebiega przez transportery serotoniny, a stężenie tego neuroprzekaźnika w niektórych częściach mózgu wzrasta.
Dlatego "narkotyk przytulania" sprytnie manipuluje percepcją: nastolatek wpełzający do klubu pod wpływem ecstasy nie zauważa niezadowolonej twarzy kontroli twarzy, ale natychmiast widzi szczęśliwą twarz swojego partnera. MDMA zmniejsza jego zdolność do odczytywania negatywnych bodźców i zwiększa dokładność dekodowania pozytywnych.
Zwiększając poziom oksytocyny i prolaktynyw osoczu , narkotyk czyni nastolatków bardziej otwartymi i ufnymi, zwiększa ich empatię i ogólnie zachowania prospołeczne.
Powyższe działa w przypadku różnych ssaków, takich jak myszy i szczury. Nie było pewności co do ośmiornic, ponieważ mają one zupełnie inną architekturę mózgu. Dokładniej mówiąc, ich mózgi: mięczak nie ma kory mózgowej, ale zamiast zlokalizowanego centrum istnieje zdecentralizowany system z oddzielną siedzibą dla każdej macki.
Ze wszystkich bezkręgowców ośmiornice są najbardziej zaawansowane behawioralnie i inteligentne (przechodzą labirynty, rozwiązują zagadki, rozpoznają postacie i ludzi).
Dr Gul Dolen, neuronaukowiec z Johns Hopkins University, który kierował eksperymentem, zauważa, że mózg ośmiornicy jest bliższy mózgowi ślimaka niż ssaka: dzieli nas od nich aż pół miliarda lat ewolucji.
Aby sprawdzić, jak działa biochemia społeczności u Octopus bimaculoides, naukowcy nie wciskali głowonogom kolorowych pigułek, ale umieścili je w miniaturowej wannie z MDMA i dosłownie zanurzyli je w rozkoszy (dziesięć minut uzdatniania wody dla ośmiornicy to jak dziesięć minut inhalacji dla człowieka).
Po kąpieli badani zostali wysłani na 30 minut do akwarium z trzema przedziałami do swobodnego wędrowania. W jednej z nich umieszczono inną ośmiornicę, umieszczoną w plastikowej butelce lub doniczce z orchideą, aby uniknąć potencjalnej walki. W drugiej komorze znajdował się wabik: podobnie zamknięte w butelce lub doniczce były atrakcyjne przedmioty, wśród których dowcipni badacze umieścili nie tylko kolorowe wypełniacze, ale także statuetki galaktycznych bohaterów, takich jak Chewbacca.
Po oblaniu MDMA ośmiornice spędzały tyle samo czasu w neutralnym pomieszczeniu, co bez dopingu, ale pobyt w innych przedziałach zmienił się dramatycznie.
Były znacznie bardziej zainteresowane nowymi tematami, co jest związane z innym działaniem leku: poprzez stymulowanie plastyczności synaptycznej i wpływanie na BDNF (gen wspierający rozwój neuronów), promuje on uczenie się.
Czas spędzany z krewnymi również ogólnie się wydłużył, ale nie tylko - zmieniła się również jakość komunikacji.
Zwykle ośmiornice nie zbliżają się do swoich towarzyszy na odległość wyciągniętej ręki, ale pod wpływem MDMA przestawiły się na aktywny kontakt brzuszny: obmacywanie, badanie i odkrywanie innych.
Naukowcy stawiają hipotezę, że towarzyskość głowonogów, o ile nie muszą pilnie się rozmnażać, jest tłumiona z konieczności, a MDMA po prostu uwalnia zablokowane mechanizmy neuronalne. Nie tylko te prospołeczne, ale też te odpowiedzialne za szczęście (chodzi o serotoninę): podczas podróży małże ekstatycznie rozkładały macki, wykonywały wodne manewry baletowe i upajały się zapachami i dźwiękami.
Nie zmienił się tylko wrodzony seksizm Octopus bimaculoides: ośmiornice gorączkowo poszukiwały samic w komórce społecznej, ale jeśli okazywało się, że jest tam samiec, wolały od niego Chewbaccę.
Ludzie są w chaosie
Przyzwyczailiśmy się do tego, że im bardziej naukowcy zagłębiają się w mózg, tym bardziej prozaiczny staje się obraz naszego wewnętrznego świata: emocje = praca układu limbicznego, namiętna miłość = eksplozja hormonów i neuroprzekaźników, a miłość sakralną (dopóki śmierć nas nie rozłączy) można łatwo wytłumaczyć tonem układu dopaminowego, jądra przyległego, brzusznej pokrywy środkowej mózgu i brzusznej bladości.
Nagłówki artykułów naukowych w stylu "naukowcy zmierzyli szczęście", które wydają się czystą herezją, można łatwo przetłumaczyć jako "naukowcy zmierzyli poziom serotoniny, oksytocyny i dopaminy"
Eksperyment z ośmiornicami, które nie mają kory mózgowej i złożonego układu nagrody, wykazał, że mechanizm towarzyskości jest śmiesznie prosty i sprowadza się do biochemicznego "kliknięcia".
Ale nie tylko. Ścieżki ssaków i głowonogów rozeszły się 500 milionów lat temu. W tym czasie długa i skomplikowana ścieżka ewolucyjna zdawała się prowadzić nas do wysoko rozwiniętej społeczności, a Marka Zuckerberga do jego milionów. Teraz okazuje się, że uczynienie nas gatunkiem społecznym wcale nie jest ewolucyjnym celem, ani nawet osiągnięciem.
Obecnie niektóre gatunki ewolucyjne wykazują taki sam entuzjazm dla społeczeństwa jak my: mrówki są świetne w niewolnictwie i mogą popełnić ofiarne samobójstwo w przypadku zagrożenia dla swoich pobratymców; małpy bonobo są dobre w położnictwie, słonie są bogami empatii i prawdopodobnie nawet wiedzą, czym jest śmierć (i jak pisze psycholog Ernest Becker, cała ludzka cywilizacja może być tylko mechanizmem psychologicznej obrony przed świadomością własnej śmiertelności).
Większość zwierząt i owadów przewyższa homo sapiens pod względem prostej codziennej komunikacji: są one zdolne do komunikacji wielokalibrowej (mrówki, w przeciwieństwie do nas, komunikują się audiowizualnie, dotykowo i chemicznie) i komunikacji międzygatunkowej (psy rozumieją nas, ale my nie rozumiemy ich).
Badania w dziedzinie genetyki przekonały świat, że stereotypowa linijka ewolucyjna "od mniejszego do większego" jest przestarzała i lepiej jest wizualizować ewolucję jako okrąg, w którym dumny samiec homo sapiens jest tylko częścią całości.
Ewolucja tak naprawdę nie ma celu ani planu, a cała naturalna celowość jest tylko sprytnie zaaranżowaną iluzją optyczną. Jak biolog ewolucyjny Richard Dawkins lubi nam przypominać, istnieją trzy podstawowe mechanizmy, które tworzą jedną pozornie niewyobrażalną możliwość z milionów możliwości: zmienność, dobór naturalny i dziedziczność.
Zmienność otwiera drzwi do przypadkowych zmian: potomstwo każdego stworzenia a priori różni się od swoich rodziców. Jeśli taka losowa zmiana okaże się konkurencyjną przewagą, stworzenie nie jest eksterminowane przez środowisko i przeżywa do okresu reprodukcyjnego, a dziedziczność utrwala losową cechę na poziomie populacji.
Inteligentni i wysoce społeczni z natury, jesteśmy tylko zestawem dobrze zmontowanych przełączników, nawet jeśli chodzi o złożone interakcje między sobą i z samym sobą.
Świadomość, jak twierdzą niektórzy, jest również niczym więcej niż wyłaniającą się właściwością złożonego mózgu. Piękny wynik bezcelowej fermentacji zbiegów okoliczności.
