Κατά την αντιμετώπιση των Διαταραχών Χρήσης Ουσιών (ΔΧΟ), ενός σημαντικού προβλήματος δημόσιας υγείας, καθίσταται σημαντική η διερεύνηση της νευροεπιστήμης του εθισμού και η μετάφραση αυτών των γνώσεων στην κλινική πρακτική. Αυτή η προσέγγιση είναι ζωτικής σημασίας, καθώς οι SUDs είναι βαθιά ριζωμένες στη θεμελιώδη βιολογική ορμή για την αναζήτηση της ευχαρίστησης και την αποφυγή της βλάβης.
Αυτό το άρθρο εξετάζει τη νευροεπιστημονική προοπτική του τρόπου με τον οποίο ουσίες όπως το αλκοόλ, η κάνναβη και άλλες επηρεάζουν το σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου, πυροδοτώντας έναν καταρράκτη νευροπροσαρμογών που συμβάλλουν στην ανάπτυξη του εθισμού.
Ενώ εστιάζουμε στον εθισμό στις ουσίες σε αυτό το άρθρο, οι αρχές εφαρμόζονται και σε άλλες διαταραχές εθισμού, όπως ο παθολογικός τζόγος και η διαταραχή εθισμού στο διαδίκτυο.
ΝΕΥΡΟΕΠΙΣΤΉΜΗ ΤΗΣ ΕΥΧΑΡΊΣΤΗΣΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΌΝΟΥ
Όπως όλες οι συνειδητές οντότητες, οι άνθρωποι έχουν εξελιχθεί μέσα στο ψυχολογικό τους πλαίσιο ώστε να έλκονται εγγενώς προς τα θετικά ερεθίσματα και να αποφεύγουν τα αρνητικά, μια τάση βαθιά δομημένη για την αποφυγή του πόνου και την επιδίωξη της ευχαρίστησης.
Αυτή η επιδίωξη της ευχαρίστησης, ενστικτώδης και κληρονομική, ευθυγραμμίζεται με την αρχή της ευχαρίστησης του Φρόιντ, ακρογωνιαίο λίθο της ψυχαναλυτικής θεωρίας.
Η αρχή της ευχαρίστησης υποστηρίζει ότι η θεμελιώδης ανθρώπινη τάση για την αναζήτηση της ευχαρίστησης και την αποφυγή του πόνου είναι μια ασυνείδητη δύναμη που επηρεάζει επίμονα τη συμπεριφορά. Ο Φρόιντ υποστήριξε ότι η αρχή αυτή λειτουργεί καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής του ατόμου, κατευθύνει διακριτικά τις πράξεις και διαμορφώνει τις υποκειμενικές εμπειρίες.
Αυτή η ορμή για ευχαρίστηση θεωρείται πρωταρχικό κίνητρο στην ανάπτυξη της ανθρώπινης συμπεριφοράς, ασκώντας σημαντική επιρροή στις επιλογές και τις ενέργειες των ατόμων για την επιδίωξη της ηδονικής εκπλήρωσης.
Αυτή η προσαρμοστική συμπεριφορά, ενώ είναι κρίσιμη για την επιβίωση, προδιαθέτει επίσης τα άτομα στον κίνδυνο εθισμού. Σε όλα τα είδη, η ανταπόκριση σε ανταμείβοντας ερεθίσματα (όπως η τροφή και το σεξ) και σε αποστρεπτικά ερεθίσματα (όπως ο πόνος και οι απειλές) είναι αξιοσημείωτα συντηρημένη.
Όσον αφορά τη δυναμική του πόνου και της ανταμοιβής, η αρχή της ευχαρίστησης ευθυγραμμίζεται με τη θεωρία του αντιπάλου-διαδικασίας (OPT) του συναισθήματος. Αυτή η θεωρία υποδηλώνει ότι ο ηδονικός τόνος προκύπτει από τις διαδικασίες ανταμοιβής και αποστροφής που είναι αντίθετες ως προς την αποτίμηση και ρυθμίζουν τη συναισθηματική και κινητήρια ομοιόσταση. Σύμφωνα με την OPT, η επαναλαμβανόμενη ενεργοποίηση μιας διαδικασίας μπορεί να οδηγήσει στην εξασθένησή της και στην ταυτόχρονη ενίσχυση της διαδικασίας του αντιπάλου.
Αυτή η έννοια είναι κεντρική στο νευροβιολογικό μοντέλο εθισμού που προτάθηκε από τον Koob και τους συνεργάτες του, το οποίο υπογραμμίζει την περίπλοκη αλληλεπίδραση μεταξύ των συστημάτων ανταμοιβής και άγχους εντός του εγκεφάλου, την οποία θα καλύψουμε αργότερα.
Αυτό το άρθρο εξετάζει τη νευροεπιστημονική προοπτική του τρόπου με τον οποίο ουσίες όπως το αλκοόλ, η κάνναβη και άλλες επηρεάζουν το σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου, πυροδοτώντας έναν καταρράκτη νευροπροσαρμογών που συμβάλλουν στην ανάπτυξη του εθισμού.
Ενώ εστιάζουμε στον εθισμό στις ουσίες σε αυτό το άρθρο, οι αρχές εφαρμόζονται και σε άλλες διαταραχές εθισμού, όπως ο παθολογικός τζόγος και η διαταραχή εθισμού στο διαδίκτυο.
ΝΕΥΡΟΕΠΙΣΤΉΜΗ ΤΗΣ ΕΥΧΑΡΊΣΤΗΣΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΌΝΟΥ
Όπως όλες οι συνειδητές οντότητες, οι άνθρωποι έχουν εξελιχθεί μέσα στο ψυχολογικό τους πλαίσιο ώστε να έλκονται εγγενώς προς τα θετικά ερεθίσματα και να αποφεύγουν τα αρνητικά, μια τάση βαθιά δομημένη για την αποφυγή του πόνου και την επιδίωξη της ευχαρίστησης.
Αυτή η επιδίωξη της ευχαρίστησης, ενστικτώδης και κληρονομική, ευθυγραμμίζεται με την αρχή της ευχαρίστησης του Φρόιντ, ακρογωνιαίο λίθο της ψυχαναλυτικής θεωρίας.
Η αρχή της ευχαρίστησης υποστηρίζει ότι η θεμελιώδης ανθρώπινη τάση για την αναζήτηση της ευχαρίστησης και την αποφυγή του πόνου είναι μια ασυνείδητη δύναμη που επηρεάζει επίμονα τη συμπεριφορά. Ο Φρόιντ υποστήριξε ότι η αρχή αυτή λειτουργεί καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής του ατόμου, κατευθύνει διακριτικά τις πράξεις και διαμορφώνει τις υποκειμενικές εμπειρίες.
Αυτή η ορμή για ευχαρίστηση θεωρείται πρωταρχικό κίνητρο στην ανάπτυξη της ανθρώπινης συμπεριφοράς, ασκώντας σημαντική επιρροή στις επιλογές και τις ενέργειες των ατόμων για την επιδίωξη της ηδονικής εκπλήρωσης.
Αυτή η προσαρμοστική συμπεριφορά, ενώ είναι κρίσιμη για την επιβίωση, προδιαθέτει επίσης τα άτομα στον κίνδυνο εθισμού. Σε όλα τα είδη, η ανταπόκριση σε ανταμείβοντας ερεθίσματα (όπως η τροφή και το σεξ) και σε αποστρεπτικά ερεθίσματα (όπως ο πόνος και οι απειλές) είναι αξιοσημείωτα συντηρημένη.
Όσον αφορά τη δυναμική του πόνου και της ανταμοιβής, η αρχή της ευχαρίστησης ευθυγραμμίζεται με τη θεωρία του αντιπάλου-διαδικασίας (OPT) του συναισθήματος. Αυτή η θεωρία υποδηλώνει ότι ο ηδονικός τόνος προκύπτει από τις διαδικασίες ανταμοιβής και αποστροφής που είναι αντίθετες ως προς την αποτίμηση και ρυθμίζουν τη συναισθηματική και κινητήρια ομοιόσταση. Σύμφωνα με την OPT, η επαναλαμβανόμενη ενεργοποίηση μιας διαδικασίας μπορεί να οδηγήσει στην εξασθένησή της και στην ταυτόχρονη ενίσχυση της διαδικασίας του αντιπάλου.
Αυτή η έννοια είναι κεντρική στο νευροβιολογικό μοντέλο εθισμού που προτάθηκε από τον Koob και τους συνεργάτες του, το οποίο υπογραμμίζει την περίπλοκη αλληλεπίδραση μεταξύ των συστημάτων ανταμοιβής και άγχους εντός του εγκεφάλου, την οποία θα καλύψουμε αργότερα.
Το μοντέλο προτείνει τον εθισμό ως διαταραχή της ηδονικής ομοιόστασης, όπου η χρόνια επιδίωξη της ευχαρίστησης μέσω της χρήσης ουσιών οδηγεί παραδόξως σε αυξημένο στρες και μειωμένη ευαισθησία στην ανταμοιβή. Αυτή η απορρύθμιση τροφοδοτεί την καταναγκαστική συμπεριφορά αναζήτησης ναρκωτικών και έναν δύσκολο κύκλο εθισμού, ο οποίος διαμεσολαβείται από τις οδούς ανταμοιβής του εγκεφάλου, συμπεριλαμβανομένων των συστημάτων νευροδιαβιβαστών ντοπαμίνης. Αυτές οι οδοί, που μεταβάλλονται από τις ουσίες κατάχρησης, οδηγούν στην υπερβολική επιδίωξη της ευχαρίστησης και στην παραμέληση της πιθανής βλάβης. Η ανθρώπινη καινοτομία έχει οδηγήσει στην εξόρυξη και τη βελτίωση ουσιών που είναι πιο συναρπαστικές από τις φυσικές ανταμοιβές.
Τα υψηλής περιεκτικότητας αλκοολούχα ποτά, τα τσιγάρα και τα τεχνολογικά προηγμένα συστήματα χορήγησης ναρκωτικών, όπως οι σύριγγες και οι συσκευές ατμίσματος, παρέχουν ισχυρά ερεθίσματα που μπορούν να εξουδετερώσουν το σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου.
Επιπλέον, η σύγχρονη χημεία έχει εισαγάγει νέες, εξαιρετικά ισχυρές ψυχοδραστικές ουσίες, συμπεριλαμβανομένων των συνθετικών οπιοειδών και των κανναβινοειδών, οι οποίες μπορούν να επηρεάσουν τα μονοπάτια ανταμοιβής πιο ισχυρά από ποτέ, αυξάνοντας σημαντικά τον κίνδυνο εθισμού.
Οι συνήθεις ουσίες που οδηγούν σε SUD περιλαμβάνουν το αλκοόλ, τον καπνό, την καφεΐνη, την κάνναβη, τη μεθαμφεταμίνη, την ηρωίνη και την κοκαΐνη.
Η διαθεσιμότητα των άκρως εθιστικών ναρκωτικών, σε συνδυασμό με ορισμένους περιβαλλοντικούς παράγοντες (όπως το άγχος και η επιρροή των συνομηλίκων) και ατομικές ευπάθειες (συμπεριλαμβανομένων των καταστάσεων ψυχικής υγείας, του χρόνιου πόνου, της γενετικής προδιάθεσης, της ηλικίας και του φύλου), επηρεάζουν σημαντικά την πιθανότητα πειραματισμού με ουσίες και την ανάπτυξη SUD.
ΌΡΟΙ ΚΑΙ ΟΡΙΣΜΟΊ
Έχουν εξελιχθεί ποικίλοι ορισμοί των διαταραχών που σχετίζονται με ουσίες, αντανακλώντας την πρόοδο στην κατανόηση του εθισμού και της πολυπλοκότητάς του. Ο εθισμός στις ουσίες, κοινώς γνωστός ως τοξικομανία, είναι μια χρόνια υποτροπιάζουσα διαταραχή που χαρακτηρίζεται από καταναγκαστική αναζήτηση ναρκωτικών ουσιών, απώλεια ελέγχου στη διαχείριση της πρόσληψης και συμπτώματα στέρησης κατά τη διακοπή.
Η τοξικομανία χαρακτηρίζεται ως χρόνια ασθένεια και επηρεάζει σημαντικό μέρος του πληθυσμού. Συνδέεται με πολυάριθμα δευτερογενή προβλήματα υγείας, κοινωνικές προκλήσεις και μείωση του εργασιακού ήθους, τα οποία συνεπάγονται σημαντικό κοινωνικό κόστος.
Το Εθνικό Ινστιτούτο για την Κατάχρηση Ναρκωτικών (NIDA) περιγράφει τον εθισμό ως...
Τα υψηλής περιεκτικότητας αλκοολούχα ποτά, τα τσιγάρα και τα τεχνολογικά προηγμένα συστήματα χορήγησης ναρκωτικών, όπως οι σύριγγες και οι συσκευές ατμίσματος, παρέχουν ισχυρά ερεθίσματα που μπορούν να εξουδετερώσουν το σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου.
Επιπλέον, η σύγχρονη χημεία έχει εισαγάγει νέες, εξαιρετικά ισχυρές ψυχοδραστικές ουσίες, συμπεριλαμβανομένων των συνθετικών οπιοειδών και των κανναβινοειδών, οι οποίες μπορούν να επηρεάσουν τα μονοπάτια ανταμοιβής πιο ισχυρά από ποτέ, αυξάνοντας σημαντικά τον κίνδυνο εθισμού.
Οι συνήθεις ουσίες που οδηγούν σε SUD περιλαμβάνουν το αλκοόλ, τον καπνό, την καφεΐνη, την κάνναβη, τη μεθαμφεταμίνη, την ηρωίνη και την κοκαΐνη.
Η διαθεσιμότητα των άκρως εθιστικών ναρκωτικών, σε συνδυασμό με ορισμένους περιβαλλοντικούς παράγοντες (όπως το άγχος και η επιρροή των συνομηλίκων) και ατομικές ευπάθειες (συμπεριλαμβανομένων των καταστάσεων ψυχικής υγείας, του χρόνιου πόνου, της γενετικής προδιάθεσης, της ηλικίας και του φύλου), επηρεάζουν σημαντικά την πιθανότητα πειραματισμού με ουσίες και την ανάπτυξη SUD.
ΌΡΟΙ ΚΑΙ ΟΡΙΣΜΟΊ
Έχουν εξελιχθεί ποικίλοι ορισμοί των διαταραχών που σχετίζονται με ουσίες, αντανακλώντας την πρόοδο στην κατανόηση του εθισμού και της πολυπλοκότητάς του. Ο εθισμός στις ουσίες, κοινώς γνωστός ως τοξικομανία, είναι μια χρόνια υποτροπιάζουσα διαταραχή που χαρακτηρίζεται από καταναγκαστική αναζήτηση ναρκωτικών ουσιών, απώλεια ελέγχου στη διαχείριση της πρόσληψης και συμπτώματα στέρησης κατά τη διακοπή.
Η τοξικομανία χαρακτηρίζεται ως χρόνια ασθένεια και επηρεάζει σημαντικό μέρος του πληθυσμού. Συνδέεται με πολυάριθμα δευτερογενή προβλήματα υγείας, κοινωνικές προκλήσεις και μείωση του εργασιακού ήθους, τα οποία συνεπάγονται σημαντικό κοινωνικό κόστος.
Το Εθνικό Ινστιτούτο για την Κατάχρηση Ναρκωτικών (NIDA) περιγράφει τον εθισμό ως...
Από διαγνωστικής άποψης, ο όρος εθισμός περιλαμβάνεται πλέον στον όρο διαταραχές χρήσης ουσιών. Οι ταξινομήσεις κατάχρησης και εξάρτησης του DSM-IV προορίζονταν να είναι συναφή αλλά διακριτά κλινικά σύνδρομα.
Η κατάχρηση ορίστηκε ως ένα δυσπροσαρμοστικό μοτίβο χρήσης που οδηγεί σε κλινικά σημαντική βλάβη ή δυσφορία σε διάστημα 12 μηνών. Η εξάρτηση ορίστηκε ως συνεχής χρήση ουσιών παρά τη συμπεριφορική βλάβη ή τη δυσφορία κατά την ίδια περίοδο 12 μηνών. Το 2013, το DSM-5 συνδύασε αυτό που προηγουμένως αντιλαμβανόταν ως δύο ξεχωριστές και ιεραρχημένες διαταραχές (κατάχρηση ουσιών και εξάρτηση από ουσίες) σε μία κατασκευή, ορίζοντας τις διαταραχές χρήσης ουσιών σε ένα εύρος από ήπια έως μέτρια έως σοβαρή, με τη σοβαρότητα της εξάρτησης να εξαρτάται από το πόσα από τα καθιερωμένα κριτήρια ισχύουν.
Το DSM-5 περιγράφει τη Διαταραχή Χρήσης Ουσιών (ΔΧΟ) ως μια χρόνια υποτροπιάζουσα νευροψυχιατρική διαταραχή με τρία βασικά χαρακτηριστικά .
Η κατάχρηση ορίστηκε ως ένα δυσπροσαρμοστικό μοτίβο χρήσης που οδηγεί σε κλινικά σημαντική βλάβη ή δυσφορία σε διάστημα 12 μηνών. Η εξάρτηση ορίστηκε ως συνεχής χρήση ουσιών παρά τη συμπεριφορική βλάβη ή τη δυσφορία κατά την ίδια περίοδο 12 μηνών. Το 2013, το DSM-5 συνδύασε αυτό που προηγουμένως αντιλαμβανόταν ως δύο ξεχωριστές και ιεραρχημένες διαταραχές (κατάχρηση ουσιών και εξάρτηση από ουσίες) σε μία κατασκευή, ορίζοντας τις διαταραχές χρήσης ουσιών σε ένα εύρος από ήπια έως μέτρια έως σοβαρή, με τη σοβαρότητα της εξάρτησης να εξαρτάται από το πόσα από τα καθιερωμένα κριτήρια ισχύουν.
Το DSM-5 περιγράφει τη Διαταραχή Χρήσης Ουσιών (ΔΧΟ) ως μια χρόνια υποτροπιάζουσα νευροψυχιατρική διαταραχή με τρία βασικά χαρακτηριστικά .
- Ψυχαναγκαστική αναζήτηση και λήψη ναρκωτικών ουσιών
- Απώλεια ελέγχου και επιθυμία περιορισμού της πρόσληψης
- Εμφάνιση αρνητικών συναισθηματικών καταστάσεων (π.χ. δυσφορία, άγχος και ευερεθιστότητα) και στρες
Ένα προβληματικό μοτίβο χρήσης ουσιών που οδηγεί σε κλινικά σημαντική βλάβη ή δυσφορία, όπως εκδηλώνεται με τουλάχιστον δύο από τα ακόλουθα, τα οποία συμβαίνουν εντός περιόδου 12 μηνών.
- Η ουσία λαμβάνεται συχνά σε μεγαλύτερες ποσότητες ή για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από το προβλεπόμενο.
- Υπάρχει επίμονη επιθυμία ή ανεπιτυχείς προσπάθειες να μειωθεί ή να ελεγχθεί η χρήση ουσιών.
- Ξοδεύεται πολύς χρόνος σε δραστηριότητες που είναι απαραίτητες για την απόκτηση της ουσίας, τη χρήση της ουσίας ή την ανάρρωση από τις επιπτώσεις της.
- Λαχτάρα ή έντονη επιθυμία ή παρόρμηση για χρήση της ουσίας.
- Επαναλαμβανόμενη χρήση της ουσίας με αποτέλεσμα την αδυναμία εκπλήρωσης σημαντικών υποχρεώσεων ρόλου στην εργασία, το σχολείο ή το σπίτι.
- Συνεχής χρήση της ουσίας παρά το γεγονός ότι υπάρχουν επίμονα ή επαναλαμβανόμενα κοινωνικά ή διαπροσωπικά προβλήματα που προκαλούνται ή επιδεινώνονται από τις επιδράσεις της ουσίας.
- Σημαντικές κοινωνικές, επαγγελματικές ή ψυχαγωγικές δραστηριότητες εγκαταλείπονται ή μειώνονται λόγω της χρήσης της ουσίας.
- Επαναλαμβανόμενη χρήση της ουσίας σε καταστάσεις στις οποίες είναι σωματικά επικίνδυνη.
- Η χρήση της ουσίας συνεχίζεται παρά τη γνώση της ύπαρξης ενός επίμονου ή επαναλαμβανόμενου σωματικού ή ψυχολογικού προβλήματος που είναι πιθανό να έχει προκληθεί ή επιδεινωθεί από την ουσία.
- Ανοχή, όπως ορίζεται από ένα από τα ακόλουθα:
- ανάγκη για αισθητά αυξημένες ποσότητες της ουσίας για την επίτευξη μέθης ή επιθυμητού αποτελέσματος.
- αισθητά μειωμένο αποτέλεσμα με τη συνεχή χρήση της ίδιας ποσότητας της ουσίας. - Στέρηση, όπως εκδηλώνεται με ένα από τα ακόλουθα:
- το χαρακτηριστικό σύνδρομο στέρησης για την ουσία.
- η ουσία (ή μια στενά συνδεδεμένη ουσία) λαμβάνεται για την ανακούφιση ή την αποφυγή των συμπτωμάτων στέρησης.
Για την κατανόηση των μηχανισμών που διέπουν τον εθισμό, είναι απαραίτητο να διερευνηθεί η έννοια του καταρράκτη ανταμοιβής, καθώς ο εθισμός, ο οποίος είναι κατά βάση μια εξαρτημένη συμπεριφορά, εξαρτάται από τη διαδικασία παγίωσης της ανταμοιβής. Χωρίς την ενίσχυση που παρέχουν οι ανταμοιβές, οι μαθημένες συμπεριφορές που χαρακτηρίζουν τον εθισμό δεν θα μπορούσαν να εδραιωθούν. Η νευροεπιστημονική κατανόηση του εθισμού είναι περίπλοκη, με κεντρικό στοιχείο τον καταρράκτη ανταμοιβής.
Ο καταρράκτης ανταμοιβής
Η ντοπαμίνη (DA) είναι κεντρική στους μηχανισμούς ανταμοιβής που ενεργοποιούνται από τα ναρκωτικά κατάχρησης, καθώς κάθε ουσία γνωστή για το εθιστικό της δυναμικό έχει αποδειχθεί ότι αυξάνει τα επίπεδα DA στον εγκέφαλο.
Η μεσολομυϊκή οδός της ντοπαμίνης, που εκτείνεται από την κοιλιακή τμηματική περιοχή (VTA) του μέσου εγκεφάλου στις περιοχές του πρόσθιου εγκεφάλου, όπως ο πυρήνας του Accumbens (NAc), η αμυγδαλή και ο μέσος προμετωπιαίος φλοιός (mPFC), είναι το κρίσιμο συστατικό του συστήματος ανταμοιβής και ενίσχυσης του εγκεφάλου. Αυτές οι ουσίες επηρεάζουν αρχικά τους νευρώνες DA εντός της κοιλιακής τμηματικής περιοχής (VTA). Ο επακόλουθος αντίκτυπος αυτής της αλληλεπίδρασης είναι η απελευθέρωση DA στον πυρήνα accumbens (NAc), μια κεντρική περιοχή του συστήματος ανταμοιβής του εγκεφάλου.
Η αύξηση της DA από αυτά τα φάρμακα δεν είναι ομοιόμορφη αλλά ποικίλλει ανάλογα με τους μοριακούς στόχους τους και τις συγκεκριμένες φαρμακολογικές επιδράσεις που επιφέρουν. Η επαναλαμβανόμενη χρήση εθιστικών φαρμάκων οδηγεί σε σημαντικές νευροπροσαρμογές σε διάφορα συστήματα νευροδιαβιβαστών. Τα γλουταμινεργικά, GABAεργικά, οπιοϊδεργικά, ενδοκανναβινοειδή, χολινεργικά, σεροτονινεργικά και νοραδρενεργικά συστήματα υφίστανται αλλαγές που επηρεάζουν τις συναισθηματικές και ηδονικές οδούς του εγκεφάλου και τα κυκλώματα αντίδρασης αποστροφής.
Η μεσολομυϊκή οδός της ντοπαμίνης, που εκτείνεται από την κοιλιακή τμηματική περιοχή (VTA) του μέσου εγκεφάλου στις περιοχές του πρόσθιου εγκεφάλου, όπως ο πυρήνας του Accumbens (NAc), η αμυγδαλή και ο μέσος προμετωπιαίος φλοιός (mPFC), είναι το κρίσιμο συστατικό του συστήματος ανταμοιβής και ενίσχυσης του εγκεφάλου. Αυτές οι ουσίες επηρεάζουν αρχικά τους νευρώνες DA εντός της κοιλιακής τμηματικής περιοχής (VTA). Ο επακόλουθος αντίκτυπος αυτής της αλληλεπίδρασης είναι η απελευθέρωση DA στον πυρήνα accumbens (NAc), μια κεντρική περιοχή του συστήματος ανταμοιβής του εγκεφάλου.
Η αύξηση της DA από αυτά τα φάρμακα δεν είναι ομοιόμορφη αλλά ποικίλλει ανάλογα με τους μοριακούς στόχους τους και τις συγκεκριμένες φαρμακολογικές επιδράσεις που επιφέρουν. Η επαναλαμβανόμενη χρήση εθιστικών φαρμάκων οδηγεί σε σημαντικές νευροπροσαρμογές σε διάφορα συστήματα νευροδιαβιβαστών. Τα γλουταμινεργικά, GABAεργικά, οπιοϊδεργικά, ενδοκανναβινοειδή, χολινεργικά, σεροτονινεργικά και νοραδρενεργικά συστήματα υφίστανται αλλαγές που επηρεάζουν τις συναισθηματικές και ηδονικές οδούς του εγκεφάλου και τα κυκλώματα αντίδρασης αποστροφής.
Ενδογενές οπιοειδές σύστημα και οι επιδράσεις του
- Διαμορφώνει το μεσολομυϊκό σύστημα DA, αποδίδοντας ηδονικές αξίες στις ανταμοιβές και βοηθώντας στη λήψη αποφάσεων.
- Τα οπιούχα αυξάνουν έμμεσα την DA αναστέλλοντας τους GABAεργικούς ενδονευρώνες στο VTA.
- Οι υποδοχείς Mu οπιοειδών (MOR) στους νευρώνες NAc συνδέονται με τις ανταμείβοντας επιδράσεις των οπιοειδών και την αναλγησία.
- Οι δέλτα οπιοειδείς υποδοχείς (DOR) εμπλέκονται στην αναλγησία, την αγχόλυση και οι κάππα οπιοειδείς υποδοχείς (KOR) που σχετίζονται με δυσφορικές αποκρίσεις που σχετίζονται με τον εθισμό.
Η αλληλεπίδραση του ενδογενούς κανναβινοειδούς συστήματος (ECS)
- Διαμορφώνει τα συστήματα νευροδιαβιβαστών όπως το GABA, το γλουταμικό και το DA στη μεσολομυϊκή οδό.
- Η ενεργοποίηση του υποδοχέα CB1 στους φλοιώδεις γλουταμεεργικούς προσαγωγούς αναστέλλει την απελευθέρωση DA στο NAc, επηρεάζοντας τις συμπεριφορές ανταμοιβής.
- Τα κανναβινοειδή δρουν με διαφορετικό τρόπο στα τερματικά GABA και Glu λόγω των διαφοροποιήσεων στις αναλογίες υποδοχέα CB1 προς κυψελίδα.
- Τόσο η ενεργοποίηση CB1 όσο και η ενεργοποίηση MOR στους νευρώνες GABA μπορεί να διεγείρει την απελευθέρωση DA μέσω της αναστολής της ACh, ενώ η ενεργοποίηση στους ενδονευρώνες ACh θα μπορούσε να μειώσει τα επίπεδα DA στο accumbens.
- Τα κανναβινοειδή όπως η 2-αρχιδονοϋλογλυκερόλη (2-AG) μπορούν να απενεργοποιήσουν τους νευρώνες GABA-A της substantia nigra, οδηγώντας σε αύξηση της DA.
Γλουταμινικό και GABA
- Η δραστηριότητα των νευρώνων DA ρυθμίζεται από τοπικές και μακράς εμβέλειας γλουταματεργικές (διεγερτικές) και GABAεργικές (ανασταλτικές) εισροές από πολλαπλές περιοχές του εγκεφάλου, συμπεριλαμβανομένου του προμετωπιαίου και του τροχιομετωπιαίου φλοιού και του ροτρομετωπιαίου τμηματικού πυρήνα.
- Οι γλουταματεργικές εισροές στους νευρώνες ντοπαμίνης (DA) στην κοιλιακή τμηματική περιοχή (VTA) και οι μεσαίοι ακανθώδεις νευρώνες (MSN) στον πυρήνα accumbens (NAc) παίζουν ρόλο στις προσαρμογές συμπεριφοράς που σχετίζονται με την ευαισθησία στην ανταμοιβή και τον σχηματισμό συνήθειας, χαρακτηριστικά γνωρίσματα του εθισμού.
- Το διεγερτικό γλουταμικό διεγείρει τους υποδοχείς NMDA στον ενδονευρώνα, με αποτέλεσμα την απελευθέρωση GABA.
- Το GABA, με τη σειρά του, αναστέλλει την απελευθέρωση ντοπαμίνης από τη μεσολομυϊκή οδό. Έτσι, η γλουταματεργική οδός δρα ως διακοπή της μεσολομυϊκής οδού ντοπαμίνης.
- Το γλουταματεργικό σύστημα διαδραματίζει ουσιαστικό ρόλο στη μάθηση μέσω των NMDA-εξαρτώμενων οδών, ενισχύοντας ουσιαστικά τις μαθημένες συσχετίσεις μεταξύ της χρήσης ναρκωτικών και της θετικής ενίσχυσης.
- Ταυτόχρονα, το GABAεργικό σύστημα αναστέλλει τη μετάδοση του δυναμικού δράσης, παρέχοντας μια ρυθμιστική ισορροπία που μπορεί να διαταραχθεί από εθιστικές ουσίες.
- Αυτή η πολύπλοκη αλληλεπίδραση είναι ζωτικής σημασίας για την ευρύτερη κατανόηση του εθισμού και θα εξεταστεί λεπτομερέστερα στη συνέχεια του παρόντος άρθρου.
- Οι νευρορυθμιστικές εισροές όπως η νορεπινεφρίνη, η σεροτονίνη, η ακετυλοχολίνη, τα νευροπεπτίδια (ωκυτοκίνη, νευροτενσίνη, ορεξίνη) και οι ορμόνες (ινσουλίνη, λεπτίνη) επηρεάζουν επίσης τη δραστηριότητα των νευρώνων DA.
ΡΌΛΟΣ ΤΗΣ ΝΤΟΠΑΜΊΝΗΣ ΣΤΗ ΜΆΘΗΣΗ, ΤΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΆ ΚΑΙ ΤΟΝ ΕΘΙΣΜΌ
Η ντοπαμίνη (DA) είναι ένας από τους παλαιότερους νευροδιαβιβαστές και έχει κεντρική θέση στα φαινόμενα του εθισμού, επηρεάζοντας τη συμπεριφορά και τη νόηση. Στον εγκέφαλο των θηλαστικών, η ντοπαμίνη αντιπροσωπεύει το 80% του περιεχομένου των κατεχολαμινών, γεγονός που σηματοδοτεί τη θέση της ως κυρίαρχου νευροδιαβιβαστή.
Η παρουσία και η λειτουργία της ντοπαμίνης είναι απίστευτα συντηρημένες σε όλο το ζωικό βασίλειο, ενδεικτικό του θεμελιώδους ρόλου της στις διαδικασίες της ζωής. Το εξελικτικό ταξίδι της ντοπαμίνης ξεκίνησε πριν από περίπου 600 εκατομμύρια χρόνια, συσχετιζόμενο με την εμφάνιση της κινητικότητας στους πολυκύτταρους οργανισμούς. Ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός των βασικών γαγγλίων στα σπονδυλωτά είναι αξιοσημείωτος. Χαρακτηρίζεται από διπλές οδούς εξόδου που έρχονται σε αντίθεση με τη μοναδική άμεση οδό που συναντάται σε απλούστερα είδη με λιγότερο πολύπλοκα νευρικά συστήματα.
Η εμφάνιση μιας δευτερεύουσας ή έμμεσης οδού στα σπονδυλωτά σηματοδοτεί μια σημαντική εξελικτική πρόοδο. Αυτή η έμμεση οδός είναι αναπόσπαστο μέρος της διαφοροποιημένης και ακριβούς επιλογής απόκρισης για ανώτερες γνωστικές διαδικασίες. Αυτή η εξέλιξη της έμμεσης οδού των βασικών γαγγλίων πιστεύεται ότι είναι θεμελιώδης για την εξελιγμένη νόηση που παρατηρείται στα θηλαστικά, συμπεριλαμβανομένου του ανθρώπου, αντανακλώντας την πολυπλοκότητα της νευρικής ανάπτυξης μέσα στην εξελικτική ιστορία.
Το αξίωμα "Το να σκέφτεσαι σημαίνει να κινείσαι" υπογραμμίζει τον κομβικό ρόλο της ντοπαμίνης στην έναρξη και τον έλεγχο της κίνησης.
Η παρουσία και η λειτουργία της ντοπαμίνης είναι απίστευτα συντηρημένες σε όλο το ζωικό βασίλειο, ενδεικτικό του θεμελιώδους ρόλου της στις διαδικασίες της ζωής. Το εξελικτικό ταξίδι της ντοπαμίνης ξεκίνησε πριν από περίπου 600 εκατομμύρια χρόνια, συσχετιζόμενο με την εμφάνιση της κινητικότητας στους πολυκύτταρους οργανισμούς. Ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός των βασικών γαγγλίων στα σπονδυλωτά είναι αξιοσημείωτος. Χαρακτηρίζεται από διπλές οδούς εξόδου που έρχονται σε αντίθεση με τη μοναδική άμεση οδό που συναντάται σε απλούστερα είδη με λιγότερο πολύπλοκα νευρικά συστήματα.
Η εμφάνιση μιας δευτερεύουσας ή έμμεσης οδού στα σπονδυλωτά σηματοδοτεί μια σημαντική εξελικτική πρόοδο. Αυτή η έμμεση οδός είναι αναπόσπαστο μέρος της διαφοροποιημένης και ακριβούς επιλογής απόκρισης για ανώτερες γνωστικές διαδικασίες. Αυτή η εξέλιξη της έμμεσης οδού των βασικών γαγγλίων πιστεύεται ότι είναι θεμελιώδης για την εξελιγμένη νόηση που παρατηρείται στα θηλαστικά, συμπεριλαμβανομένου του ανθρώπου, αντανακλώντας την πολυπλοκότητα της νευρικής ανάπτυξης μέσα στην εξελικτική ιστορία.
Το αξίωμα "Το να σκέφτεσαι σημαίνει να κινείσαι" υπογραμμίζει τον κομβικό ρόλο της ντοπαμίνης στην έναρξη και τον έλεγχο της κίνησης.
Δομική οργάνωση των νευρώνων DA
Last edited: